GEEN BLOEDSTOLLEND VERHAAL

© De herborist van Aalden. Sete Cidades, Sao Miguel

Als reizend herborist ben ik altijd op zoek naar planten met geneeskrachtige eigenschappen, en mijn reis naar de Azoren heeft mijn kijk op fytotherapie verder verdiept. Tijdens mijn verblijf en na verder onderzoek, ontdekte ik dat deze eilanden niet alleen een rijke biodiversiteit hebben, maar ook een schat aan plantaardige remedies die in de moderne geneeskunde een rol kunnen spelen. (1)

Een onderzoek naar de antitrombine-activiteit van 50 planten op de Azoren is een treffend voorbeeld van hoe planten en kruiden de moderne wetenschap en geneeskunde kunnen versterken. Een chromogene bioassay, –een test waarbij een kleurstof wordt gebruikt om de activiteit of aanwezigheid van biomoleculen zoals enzymen te meten-, werd gebruikt om de antitrombineactiviteit – dit betekent hoe goed je lichaam het klonteren van bloed kan afremmen. Het eiwit antitrombine zorgt ervoor dat bloed niet te snel stolt, wat helpt om bloedpropjes te voorkomen-, te bepalen van methyleenchloride- en methanolextracten bereid uit 50 planten op de Azoren. Extracten van de volgende zes planten vertoonden een activiteit van 78% of hoger in dit bioassaysysteem: 

• Hedychium gardneranum – Kahili-gember
• Tropaeolum majus – Oost-Indische kers
• Gunnera tinctoria – Reuzenrabarber
• Hedera helix – Klimop
• Festuca jubata – Fijnschubbige zwenkgras
• Laurus azorica – Azoren-laurier

© De Herborist van Aalden. Gunnera tinctoria – Reuzenrabarber, Azoren

MEDICINALE  PLANTEN VAN SETE CIDADES 

KENNIS OVER FOLKMEDICIJNEN IN DE AZOREN (2)

In de afgelegen gemeenschap van Sete Cidades, gelegen op het eiland São Miguel in de Azoren, blijft de traditionele kennis over folkmedicijnen voornamelijk bewaard door oudere inwoners. Deze vulkanische archipel, ongeveer 1300 km ten westen van Portugal, heeft een indrukwekkende biodiversiteit en een rijke culturele geschiedenis. In dit onderzoek wordt de medicinale waarde van de lokale planten vastgelegd, die van groot belang zijn voor de gezondheid van de gemeenschap.

EEN BLIK OP DE GEMEENSCHAP
Sete Cidades ligt in een vulkanische caldera, omringd door steile wanden en het adembenemende Lagoa das Sete Cidades. Het klimaat en de vruchtbare vulkanische bodems van de regio zijn ideaal voor de groei van verschillende plantensoorten. De gemeenschap, die in 2011 bestond uit ongeveer 793 mensen, heeft beperkte toegang tot moderne gezondheidszorg, waardoor de traditionele kennis over medicinale planten een essentiële bron van gezondheid en welzijn is.

ETHNOMEDICINALE GEGEVENS 

Tussen februari en juli 2015 en in juli 2016 zijn 28 inwoners geïnterviewd, waarvan het merendeel vrouwen tussen de 40 en 84 jaar. Deze informanten deelden kennis over 29 verschillende plantensoorten die worden gebruikt voor het behandelen van aandoeningen, waaronder gastro-intestinale en respiratoire problemen. Voor tien van deze planten, waaronder **Morella faya**, was dit het eerste gedocumenteerde gebruik in Portugal. Bladeren werden het vaakst gebruikt (55%), en decoctie was de meest gangbare bereidingswijze.

DE BELANGRIJKSTE MEDICINALE PLANTEN

-Clinopodium menthifolium subsp. ascendens (Veldmunt):
Deze plant heeft antimicrobiële en ontstekingsremmende eigenschappen en wordt vaak ingezet bij ademhalingsproblemen en spijsverteringsstoornissen. Ze heeft de hoogste waarde voor gebruik en frequentie van citatie in de gemeenschap.

– Morella faya / Myrica faya (Faya-boom):
Voor het eerst gedocumenteerd in deze regio vanwege zijn medicinale waarde, heeft de Faya-boom antiseptische en ontstekingsremmende eigenschappen, die mogelijk nuttig zijn bij de behandeling van infecties. Onderzoek naar zijn chemische samenstelling kan deze toepassingen verder bevestigen.

– Acacia melanoxylon (Zwarte Acacia):
Gebruikt om zijn adstringerende en ontstekingsremmende eigenschappen, met name bij huid- en luchtwegaandoeningen.

– Pittosporum undulatum (Golfbladige Pittosporum):
Deze plant wordt traditioneel gebruikt bij hoest en verkoudheid vanwege zijn slijmoplossende werking.

– Aloysia citriodora (Citroenverbena):
Bekend om zijn kalmerende eigenschappen, wordt deze plant vaak gebruikt bij stress en angst.

– Mentha x piperita (Pepermunt):
Een veelzijdige plant die bekendstaat om het verlichten van spijsverteringsproblemen en verfrissende effecten heeft.

– Citrus limon (Citroen): Veel gebruikt om het immuunsysteem te versterken en als antioxidant.

– Salvia Rosmarinus (Rozemarijn):
Deze plant wordt zowel culinair als medicinaal gebruikt, en is bekend om het stimuleren van de spijsvertering en de bloedsomloop.

DE INVLOED VAN DE OMGEVING OP DE WERKING VAN DE PLANT

De unieke geologie en bodemsoorten in Sete Cidades hebben een belangrijke invloed op de chemische samenstelling van de planten. De vulkanische grond, rijk aan mineralen, bevordert de groei en medicinale eigenschappen van de planten. Daarnaast draagt het specifieke microklimaat van de caldera bij aan de effectiviteit van deze plantensoorten, wat een unieke bijdrage levert aan hun medische waarde.

DE ROL VROUWEN EN HET BEHOUD VAN KENNIS

Vrouwen spelen een belangrijke rol in het behoud van deze traditionele kennis binnen de gemeenschap van Sete Cidades. Een meerderheid van de geïnterviewden (89,3%) was vrouw, en deze kennis wordt vooral door familie doorgegeven. Echter, met de veranderende tijd tonen jongere generaties minder interesse in deze oude praktijken, wat kan leiden tot het verlies van waardevolle informatie.

EEN DUURZAME TOEKOMST

De bevindingen van dit onderzoek laten zien dat er een dringende behoefte is aan het behoud en verder wetenschappelijk onderzoek van deze traditionele kennis. Door de medicinale toepassingen van lokale planten te documenteren, kunnen zowel de culturele identiteit van Sete Cidades als de biodiversiteit van de Azoren beschermd blijven. Er is behoefte aan conservatieprogramma’s en educatieve campagnes om deze kennis levend te houden en door te geven aan jongere generaties.

CONCLUSIE

De rijke kennis over folkmedicijnen in Sete Cidades biedt een waardevol perspectief op de relatie tussen de gemeenschap en hun natuurlijke omgeving. Terwijl moderne ontwikkelingen de overdracht van deze kennis bedreigen, moeten we ons inzetten voor het behoud van zowel de bronnen als de tradities die deze gemeenschap zo uniek maken. Door het verder onderzoeken van de medicinale eigenschappen van lokale planten kunnen we de waarde van hun traditionele gebruik bevestigen en een brug slaan naar de moderne geneeskunde.

BRONNEN

1) Elsevier Journal of Ethnopharmacology 1 September 2000. Antithrombin activity of medicinal plants of the Azores. J.M Rosa de Medeiros, M. Macedo, J.P, Cantancia, Chi Nguyen, G. Cunningham, D.H. Miles.
2) Pubmed:  2019 Jul 30 Ethnobotanical Knowledge in Sete Cidades, Azores Archipelago: First Ethnomedicinal Report. P.T.M. Silva, M.A.F. Silva, L. Silva, A.M.L. Seca.