Ik reis vaak. Tijdens mijn reizen vertroetel ik graag mijn zintuigen met nieuwe geuren, kleuren en smaken en ben ik nieuwsgierig naar het verhaal achter wat ik zie, ruik en proef. Andere landen hebben vaak ook veel te bieden als het gaat om kruidenwijsheden, gebruiken en bovendien ook culinaire toepassingen van kruiden en (wilde) planten. Tijdens mijn verblijf op Aruba stuitte ik op twee verschillende verhalen; dit verhaal dat gaat over wilde salie en één over Aloë Vera (Aloë Barbadensis Miller).
Deze ervaring voeg ik toe aan mijn ‘Over de Heg – opdrachten’ voor mijn opleiding tot Herborist aan Kruidencentrum De Sprenk.
Jaar: 1 (2023-2024)
Door: Kim Voets, leerling herborist
Opdracht: Over de Heg, het gebruik van wilde salie op Aruba, in het verleden en in het heden.
Struik wilde salie of zwarte salie, Zuidpunt Aruba2. © De Herborist van Aalden

Basora preto (Cordia curassavica / Cordia cylindrotachya)

Tak wilde salie of zwarte salie, Zuidpunt Aruba. © De Herborist van Aalden
Struik wilde salie / zwarte salie

MAG IK VRAGEN WAT U HEEFT GEPLUKT?

 

In november 2023 bezocht ik Aruba. We reden naar de zuidpunt om de ruigere kant van het eiland te verkennen. Nadat ik uit de auto stapte, zag ik een oudere dame en een jongere man naar de auto naast de mijne lopen. Ze droegen allebei een grote bos kruiden in hun armen. Mijn nieuwsgierigheid als kruidkundige werd gewekt, dus vroeg ik de man welk kruid ze hadden geplukt. “Sage,” antwoordde de man in het Engels. “Ah, salie,” zei ik, “Waar gebruikt u het voor, als ik vragen mag?” vroeg ik vervolgens ook in het Engels. “Voor thee, tegen buikpijn,” antwoordde de man. “En voor het reinigen van het huis,” voegde hij eraan toe. Ik bedankte hem voor de uitleg, maakte foto’s van de wilde kruiden, proefde een blad en ging op onderzoek uit.
Struik wilde salie of zwarte salie, Zuidpunt Aruba3. © De Herborist van Aalden
 Basora Preto Zuidpunt Aruba © 2023 Kim Voets

WILDE SALIE

Het kruid dat door de man ‘sage’ werd genoemd, wordt in de volksmond ook wel ‘zwarte salie’ of ‘wilde salie’ en op Aruba ‘Basora Preto’ genoemd. Hoewel het blad van het kruid ook wel een beetje lijkt op de bij ons bekende Echte salie (Salvia officinalis), is het geen officiële saliesoort. Salie behoort tot de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Basora preto is familie van de ruwbladigen (Boraginaceae). Basora preto kent ook vele botanische benamingen zoals: Varronia curassavica, ofwel Cordia curassavica of Cordia cylindrostachya.

Basora preto, komt relatief veel voor op Aruba met name in het Arikok National Park ten oosten van het eiland (1). Behalve in het Caribisch gebied, komt de plant veel voor in Zuid- en Midden-Amerikaanse landen (4).

Smaak-geurproef: het blad heeft een sterke penetrante geur en smaak wat bitter en is plakkerig in de mond.

BASORA PRETO VERSUS ECHTE SALIE

Er zijn ook overeenkomsten tussen Basora preto en salie te vinden, zoals bijvoorbeeld:

TOEPASSING BIJ BUIKPIJN

Basora preto werd en wordt veelal toegepast bij buikpijn als gevolg menstruatieklachten, door het kruid in een thee te gebruiken. Ook de Echte salie heeft een heilzame en verzachtende werking bij menstruatieklachten en ook bij overgangsklachten onder andere vanwege het hoge fyto-oestrogeen gehalte in het kruid.

RITUEEL REINIGEN EN WIJDEN
Het reinigen met Witte salie komt van oorsprong uit de Verenigde Staten en wordt al eeuwenlang door de Native Americans als wierook gebruikt tijdens zuiveringsceremonies en het uitspreken van gebeden. Tegenwoordig wordt onder andere ook veel in Europa Witte salie gebrand (smudgen) om huizen te reinigen van spirituele verontreinigingen.
De Native Americans noemen de salie; wierook. Velen herkennen ook wel het gebruik van wierook in de kerk. Ook hier wordt wierook ceremonieel toegepast om te wijden of de zuiveren.

In Psalm 141 vergelijkt David het bidden met het opstijgen van wierook. Wierook is eigenlijk wij-rook (vroeger werd de ij uitgesproken als ie) en betekent: rook (geur) om te wijden. Het is een mengsel van verschillende soorten geurige hars, die afkomstig is van bomen uit het Nabije Oosten (tegenwoordig het Midden-Oosten) (2).
Tak wilde salie of zwarte salie, Zuidpunt Aruba. © De Herborist van Aalden

Wilde salie Aruba

Witte salie branden. © De Herborist van Aalden

Witte salie branden

WERKING, INHOUDSSTOFFEN EN TOEPASSINGEN VAN BASORA PRETO 

De inhoudsstoffen van het blad en de jonge stengels werken pijnstillend, ontstekingsremmend, aromatisch, samentrekkend, bloeddruk verlagend, stimuleren maagfunctie en eetlust en zijn zweetdrijvend.

Toepassingen

  • Een infuus (thee) kan worden gebruikt voor de behandeling van een reeks spijsverteringsstoornissen, waaronder overmatige galproductie, buikgriep en diarree, maar ook koorts, reuma, menstruatiekrampen, gonorroe, verkoudheid en klachten bij de luchtwegen.
  • Het sap van fijngemalen bladeren wordt gebruikt voor het verlichten van menstruatiekrampen
  • De gedroogde bladeren worden gekookt. Het afkooksel wordt gedronken om de zware menstruatie onder controle te houden.
  • De bladeren worden gepureerd en plaatselijk aangebracht om de genezing van wonden te bevorderen.
  • De gemacereerde bladeren worden uitwendig gebruikt als roosbehandeling, of worden in een bad om koorts te verlagen.

De plant bevat

  • Verschillende actieve verbindingen (in het blad), waaronder artemetine, wat aanzienlijk ontstekingsremmend werkt.
  • Naftochinonen: antischimmel-werking tegen Cladosporium cucumerinum, Candida albicans en toxische eigenschappen tegen larven van de gele koorts-overbrengende mug.
  • Etherische olie (uit het blad), deze  wordt gebruikt als ingrediënt in commerciële cosmetische preparaten als geurstof.

Andere onderzoeken hebben aangetoond dat de plant bij zeer lage doseringen een maagzweer- en maagbeschermende werking heeft, dat het pijnstillend werkt en een antibacteriële werking heeft tegen Gram-positieve en Gram-negatieve bacteriën, waaronder 14 bacteriestammen die de meest voorkomende gastro-intestinale ziekten veroorzaken.

Andere toepassingen

  • De bladeren worden geplet en over de huid gewreven om muggenbeten te voorkomen[De plant werd vroeger gekweekt langs suikerrietvelden om parasiterende wespen aan te trekken voor de biologische bestrijding van een insectenplaag.
  • De vezel verkregen uit de plant is geschikt om grof touw van te maken. (4)

WILDE SALIE EN ABORTUS

Basora preto en diverse andere kruiden werden vroeger gebruikt in het Caribisch gebied en de meeste Zuid-Amerikaanse landen om een abortus op te wekken. Recente berichten geven aan dat deze gebruiken echter niet tot het verleden behoren, ook niet op Aruba. Als ‘kruidenvrouwtje’ sta ik achter het gebruik van medicinale kruiden, maar ik ben sterk tegen het onveilige gebruik van kruiden zonder goede begeleiding en nazorg, en louter vanuit wanhoop, schaamte, geldgebrek en onwetendheid.
Abortus is illegaal op Aruba, waardoor medische behandelingen en nazorg door artsen ook illegaal zijn. Desondanks vinden ze soms wel plaats, maar de kosten zijn voor velen te hoog. Daarnaast staat er een gevangenisstraf en/of een zeer hoge boete op het plegen van abortus voor vrouwen. Bovendien is het praten over seks en voorbehoedsmiddelen nog steeds een taboe.
Bij verkeerd gebruik en overdosering van de kruiden kan dit hevige bloedingen veroorzaken en er is geen garantie op een succesvolle abortus. De kruiden worden vermoedelijk gebruikt om de baarmoeder te stimuleren en/of de menstruatie op te wekken om zo de afdrijving van het kind te bewerkstelligen. Dit kan ernstige en blijvende schade aanrichten bij het ongeboren kind en aan de moeder, en de kans op een gewenste zwangerschap in de toekomst aanzienlijk verkleinen of zelfs voorkomen. (6)

SALIE EN ZWANGERSCHAP

Het gebruik van hoge dosissen van Echte salie (Salvia officinalis) tijdens de zwangerschap en de borstvoeding moet vermeden worden vanwege de fyto-oestrogenen en de baarmoederprikkelende werking op de gladde spiercellen door het hoge van het gehalte aan bitterstoffen (7) .
Bronnen:
(1) www.dcbd.nl “Natuurreservaat Arikok
Vegetatiekatering in het nationaal park Arikok, Aruba”. M. Willemsen, 2011
(2) Bijbel.nl. H. Rijken https://www.debijbel.nl/leesplannen/gebed/gebed-als-wierook
(3) E-book Medicinale en rituele planten van Suriname. T. van Andel, S. Ruysschaert. 2011 KIT Publishers – Amsterdam.
(4) Useful Tropical Plants Database 2014, K. Fern
(5) Brill.com via Open Access. Over het gebruik van wilde salie op de Benedenwindse eilanden. WA. M. Sesseler, chem dra. en ir W. Spoon, 1952
(6) Journalist Melissa Stamper vertelt over het nieuws op Aruba: De Nacht is ZWART  12 maart 2023
(7) Groot handboek geneeskrachtige planten 10 editie, G. Verhelst

 

Ontdek meer

Meld je aan voor mijn nieuwsbrief. Ik inspireer je graag!

© 2024 Kim Voets | De Herborist van Aalden | Alle rechten voorbehouden